Để làm gì? Cho ai? và Như thế nào?
Đó là ba câu hỏi mà mỗi sinh viên khi tham gia vào các hoạt động nghiên cứu khoa học trong các trường đại học cần nên trả lời trước khi quyết định dấn thân vào hoạt động này. Những câu hỏi có vẻ rất đơn giản và câu trả lời hình như cũng hết sức dễ dàng có đáp án, nhưng thực sự có phải như vậy không? Với những trải nghiệm qua những cung bậc của cả ba trạng thái, tương ứng cho ba giai đoạn, cho câu trả lời cho ba câu hỏi này, tôi tin rằng, không đơn giản để trả lời được.
Để làm gì? Sẽ có hàng hà sa số các câu trả lời “hợp lý”. Ai cũng sẽ có một lý do cho mình. Nhưng làm sao để có một câu trả lời hợp lý? Vấn đề không nằm ở cái lý do, mà phần lớn vấn đề nằm ở đằng sau cái lý do đó. Đó sẽ là cả một hành trình, mà nếu không có “những sự chỉ đường dẫn lối”, mỗi bước đi sẽ là một bước tiến sâu vào sự rối mù, thậm chí nó có thể làm sai lệch, làm thất bại hành trình đạt đến được cái ta kỳ vọng.
Cho ai? Tôi tin rằng nhiều bạn sẽ ngạc nhiên với câu hỏi này. Thậm chí nhiều bạn còn có thể tự tin cho rằng: “không để cho mình thì còn cho ai”? Nhưng, các bạn cần thấu hiểu rằng, nghiên cứu khoa học không phải là một hành động tự thân. Nó có thể bắt nguồn từ sự đam mê khám phá những miền tri thức mới, đưa ta đến sự thỏa mãn khi đạt được những kỳ vọng sau khi khám phá được những miền tri thức mới, cả sự ngạc nhiên, bất ngờ và rất nhiều cảm xúc khác. Nhưng, một nghiên cứu khoa học chỉ có thể hoàn tất được việc hình thành giá trị cho nó, khi nó xác định được đối tượng cụ thể mà nó nhắm tới, như một chủ thể mà việc nghiên cứu đó cần được tiến hành và đáp ứng/giải quyết được một nhu cầu/vấn đề của chủ thể đó. Nếu thiếu vắng chủ thể đó, nghiên cứu khoa học chưa thể hoàn thành việc tạo cho nó một giá trị.
Cuối cùng, là như thế nào? Một câu hỏi rất dễ trả lời theo những cách kiểu như bằng lý thuyết A, mô hình B, công thức C… Nhưng bắt đầu như vậy, cũng chính là sự thất bại của việc nghiên cứu, sự thất bại này đến từ việc về căn bản, hình như chúng ta chẳng “nghiên” ra được cái gì mới, và “cứu” được một vấn đề nào khỏi sự bế tắc/rối rắm của nó. Tại sao lại như vậy? Vậy cần phải như thế nào mới hợp lý?
Bạn có lời giải cho ba câu hỏi này?